By 
Son 60 yılda gıda bilimi ve modern market perakendeciliğinde yaşanan devrim, aşırı işlenmiş gıdaların (AİG) üretimi ve tüketiminde patlamaya yol açtı.
AİG, obezite ve diğer beslenmeyle ilgili, bulaşıcı olmayan hastalıkların yaygınlığı ve ensidansında dünya çapındaki artışları etkileyen önemli bir faktördür.
Global Food Resarch Program’ ın “Ultra-processed foods: A global threat to public health” başlıklı bilgi formundan:
Son 60 yılda gıda biliminde ve modern market perakendeciliğinde yaşanan devrim, aşırı işlenmiş gıdaların (AİG) üretimi ve tüketiminde patlamaya yol açtı.
Bu değişim, yüksek gelirli ülkelerde başladı, ancak şimdi tüm gelir düzeylerindeki ülkelere ulaştı.
AİG, obezite ve diğer beslenmeyle ilgili, bulaşıcı olmayan hastalıkların yaygınlığı ve ensidansında dünya çapındaki artışları etkileyen önemli bir faktördür.
Bunların kötü beslenme hususiyetleri, aşırı lezzetli ve muhtemelen bağımlılık yapıcı olmaları ve ihtiva ettikleri biyolojik olarak zararlı bileşikler sağlığa zarar verir.
Artan AİG tüketimini azaltmak ve olumsuz sağlık sonuçları ve erken ölümlerle mücadele etmek için politik müdahalelere ihtiyaç vardır.
Aşırı işlenmiş gıdalar (AİG) nedir?
Gıdaların işlenmesi, gıdanın tabii hâlinin kurutma, lezzet veya koruma için dondurma, öğütme, kutulama, katkı maddeleri (tuz, şeker, yağ veya diğer) ekleme gibi herhangi bir eylemi ifade eder.
Çoğu yiyecek ve içecek satın alınmadan veya tüketilmeden önce bir şekilde işlenir; “işlenmiş gıdalar” terimi, dondurulmuş sebzelerden konserve fasulyeye, şekerlemelere, cipslere ve gazlı içeceklere kadar her şeyi kapsar.
Gıdaları ve içecekleri kategorize etmek için işleme kapsamına ve amacına göre dört gruptan oluşan NOVA sınıflandırma sistemi geliştirildi.
Birinci grupta işlenmemiş veya en az işlenmiş gıdalar (taze veya dondurulmuş meyve / sebze, bakliyat, paketlenmiş tahıllar, unlar, fındık, sade makarna, pastörize süt, soğutulmuş / dondurulmuş et gibi)
İkinci grupta işlenmiş mutfak malzemeleri (tereyağı, bitkisel yağlar, diğer yağlar, şeker, pekmez, bal, tuz gibi)
Üçüncü grupta işlenmiş gıdalar (konserve salamura sebzeler, taze yapılmış ekmekler veya peynirler, kurutulmuş etler gibi)
Dördüncü grupta aşırı işlenmiş gıdalar (paketli atıştırmalıklar, kurabiyeler / bisküviler, hazır çorbalar / erişte, yemeye hazır / ısıtılabilen yemekler, şekerlemeler, alkolsüz içecekler gibi).
AİG, sadece işlenerek değiştirilen gıdalar değildir; gıdalardan elde edilen maddelerden formüle edilmiş, çekiciliğini ve dayanıklılığını artıran katkı maddeleri bulunan yenebilir ürünlerdir.
Bunlar, maksimum kâr için tasarlanır ve üretilir; maliyetleri düşüktür; uzun raf ömrüne sahiptirler, çok lezzetlidirler ve markaları vardır.
Genellikle kalori bakımından yoğundurlar ve serbest şekerler, rafine nişastalar, sağlıksız yağlar ve sodyum bakımından zengindirler.
Bilim adamları, AİG’ ların bağımlılık yapıcı niteliklerini giderek daha fazla kabul ediyor ve dikkat çekiyorlar.
Fazla miktarda AİG alımı ile aşırı kilo ve obezite, tip 2 diyabet, depresyon, kalp-damar ve beyin damar hastalıkları ve tüm sebeplere bağlı ölümler arasında güçlü ilişkiler olduğu gösterilmiştir.
Gelelim neticeye
Aşırı işlenmiş gıda şeytanca seçilmiş bir tabirdir. Çünkü “işlemek” fiilinin anlamı “herhangi bir şey üzerinde çaba harcayarak, emek vererek onu daha elverişli, kullanıma daha uygun bir duruma getirmek” tir. “İşlenmiş” ifadesi ile müspet bir algı yaratılmaktadır.
Bunların halk arasındaki adı “junk food” tur ki bu da dilimize çok kibarca “abur cubur gıdalar” şeklinde çevrilmektedir.
Junk food karşılığı olarak “çöpe atılması gereken yiyecek” ifadesi meramını daha iyi anlatmaktadır.
